प्राकृतिक स्रोतको बारेमा निबन्ध । Prakritik srotako baarema nibandh

आज प्राकृतिक स्रोतको बारेमा निबन्ध (prakritik srotako baarema nibandh) १५०, २००, २५०, ३००, ५०० शब्दमा छ।

प्राकृतिक स्रोतको बारेमा निबन्ध । Prakritik srotako baarema nibandh

निबन्ध १

प्राकृतिक संसाधनको बारेमा निबन्ध १५० शब्दमा ( essay on natural resources in nepali 150 words)

प्राकृतिक संसाधनहरू भनेको के हो भन्नाले केहि प्रकृतिमा उपस्थित पदार्थहरू जुन हाम्रो लागि धेरै उपयोगी हुन्छन् प्राकृतिक प्राकृतिक संसाधनहरू जस्तै माटो, पानी, हावा, बोटबिरुवा, जङगल, वन्यजन्तु आदि।

प्राकृतिक संसाधन को प्रकारहरु
१. नविकरण संसाधन २. अनवीकरण संसाधन

१. नवीकरणीय स्रोतहरू एक सम्पत्ति जुन प्रयोग गरिसकेपछि भू-जैव रासायनिक चक्रको माध्यमबाट द्रुत रूपमा पुन: प्राप्ति हुन्छ। यसलाई नवीकरणीय स्रोत भनिन्छ। हावा, पानी, माटो, जीवित प्राणीहरू त्यस्ता स्रोतहरू हुन्।

२. अनवीकरणीय स्रोतहरू केहि पदार्थहरू प्रयोग पछि पुन: प्राप्त हुँदैनन् र सदाका लागि समाप्त हुन्छन्। खनिज कोइला, खनिज तेल आदि यस्तो धन हो। यसलाई अनवीकरणीय स्रोतहरू भनिन्छ।

मानिसहरु आफ्नो स्वार्थ को लागी प्राकृतिक संसाधनको शोषण गर्छन्। यस कारणले गर्दा, अनवीकरणीय पदार्थहरूको सर्त समाप्त हुँदैछ, नवीकरणीय पदार्थहरूको चक्र पूरा नगरेको कारण, तिनीहरूको उपस्थिति पनि असंतुलित भएको छ।

अन्तमा हामीले अनवीकरणीय पदार्थहरूको संरक्षण गर्नुपर्छ। केही पदार्थहरू प्रकृतिमा यस्तो हुन्छन् कि तिनीहरूलाई एकचोटि प्रयोग गरेपछि, जीवहरूले तिनीहरूलाई सदाको लागि समाप्त गर्दछ, तिनीहरूलाई नयाँ रूपमा पुनः प्राप्त गर्न सकिदैन। उदाहरण को लागी खनिज, कोइला, पेट्रोल आदि। यी पदार्थहरू प्रकृतिमा सीमित मात्रामा छन्। यदि तिनीहरू यस्तै प्रयोग गरिरहन्छन् भने तिनीहरूका स्रोतहरू समाप्त हुन्छन्।

निबन्ध २

प्राकृतिक संसाधनको बारेमा निबन्ध २०० शब्दमा ( essay on natural resources in nepali 200 words)

प्राकृतिक संसाधन ती संसाधनहरू हुन् जुन प्रकृतिले प्रदान गरेका हुन्छन्। पानी, हावा, सूर्यको किरण, काठ, खनिज र प्राकृतिक ग्यास आदिका प्राकृतिक स्रोतहरूको केहि उदाहरणहरू, जसबाट मानिसलाई प्राप्त गर्न आवश्यक पर्दैन, जबकि प्रकृतिमा प्रशस्त प्रशस्त प्राकृतिक स्रोतहरू पनि उपलब्ध छन्, जुन व्यक्ति विभिन्न आवश्यक बस्तु  बनाउन प्रयोग गर्छन। तर व्यक्तिहरूले उनीहरूलाई पूर्ण रूपमा तयार गर्न धेरै समय लिन्छन् र तिनीहरू स्वतन्त्र रूपमा उपलब्ध हुँदैनन्।

प्राकृतिक संसाधन को प्रकारहरु

यद्यपि प्रत्येक प्राकृतिक संसाधनको विशेषताहरु र प्रयोगहरु एक अर्का भन्दा फरक छन्, तिनीहरुलाई दुई ठूला भागहरुमा वर्गीकृत गरीएको छ, जुन नवीकरणीय र अनवीकरणीय प्राकृतिक संसाधन भनिन्छ। यहाँ उनीहरूलाई विस्तृत रूपमा हेरौं:

नवीकरणीय प्राकृतिक स्रोतहरू: नवीकरण योग्य प्राकृतिक स्रोतहरू, नामले संकेत गरे जस्तै, प्राकृतिक रूपमा नवीकरणीय हुन्छन् र बारम्बार प्रयोग गर्न सकिन्छ, जस्तै पानी, सौर्य उर्जा, काठ, बायोमास, हावा र माटो इत्यादि। जहाँ यी स्रोतहरू मध्ये धेरैजसो पानी, हावा र सूर्यको प्रकाश सजिलै नवीकरण गर्न योग्य छन्, केही प्राकृतिक स्रोतहरू जस्तै काठ र माटो नवीकरण गर्न समय लिन्छ। नवीकरणीय स्रोतहरूलाई थप बायोटिक र एबियोटिकमा वर्गीकृत गरिएको छ।

जब नवीकरणीय स्रोतहरू जनावरहरू र बोटहरूबाट लिइन्छन्, तिनीहरूलाई जैविक नवीकरणीय स्रोतहरू भनिन्छ जबकि नवीकरणीय स्रोतहरू गैर-जीवित चीजहरूबाट प्राप्त गरिन्छन्, तिनीहरूलाई अजैविक नवीकरणीय स्रोतहरू भनिन्छ।

अनवीकरणीय प्राकृतिक संसाधनहरू : - यी ती संसाधनहरू हुन् जुन नवीकरण गर्न सकिदैन वा पुन: प्रयोग हुन सक्दैन किनभने तिनीहरूले सिर्जना गर्न धेरै लामो समय लिन्छन्। कोइला, तेल, खनिज र प्राकृतिक ग्यास अनवीकरणीय प्राकृतिक स्रोतहरूको उदाहरण हुन्। स्वाभाविक रूपमा कुनै मानवीय हस्तक्षेप बिना, अनवीकरणीय प्राकृतिक स्रोतहरू खनिजहरू गठन हुन हजारौं बर्ष लाग्छ। यी दुई बाटामा बाँडिएका छन् - बायोटिक र एबियोटिक।

अनवीकरणीय प्राकृतिक स्रोतहरू जनावरहरूबाट उत्पन्न, जैविक प्राकृतिक संसाधनहरू भनिन्छ। यसको एक उदाहरण जीवाश्म ईन्धन हुन सक्छ।

अनवीकरणीय प्राकृतिक संसाधनहरू जब गैर-जीवित चीजहरूबाट उत्पादित हुन्छन्, निर्जीव प्राकृतिक संसाधनहरू जस्तै हावा, खनिजहरू, जमिन र माटो बन्छ।

निष्कर्ष

हामीले प्राकृतिक संसाधनहरूको उपयोग गर्नुपर्दछ, विशेष गरी अनवीकरणीय स्रोतहरू बुद्धिमानीसाथ ताकि उनीहरू विनाश नहोस्।

निबन्ध ३

प्राकृतिक संसाधनको बारेमा निबन्ध २५० शब्दमा ( essay on natural resources in nepali 250 words)

प्राकृतिक संसाधन ती संसाधनहरू हुन् जुन समयको सुरूदेखि नै प्रकृतिमा रहेका छन्। यी स्रोतहरूले पृथ्वीमा जीवन सम्भव र सजिलो बनाउँदछ, सूर्यको प्रकाश, हावा र पानी जस्ता प्राकृतिक संसाधनहरू बिना पृथ्वीमा बाँच्न असम्भव छ। अन्य प्राकृतिक स्रोतसाधन पनि हाम्रो जीवनको एक महत्त्वपूर्ण हिस्सा हो जुन हाम्रो लागि आवश्यक भएको छ।

प्राकृतिक संसाधन उपयोगहरू

यद्यपि प्राकृतिक स्रोतहरू मानिस र पृथ्वीमा भएका जीवित प्राणीहरूको आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्न र विभिन्न चीजहरू प्राप्त गर्न आधार हो। यी चीजहरूले मानिसको जीवनलाई सजिलो र सहज बनाउँदछ। आजका यी सब भन्दा धेरैले आफ्नो जीवनको कल्पना पनि गर्न सक्दैनन्। प्राकृतिक स्रोतहरू प्रयोग गर्ने बिभिन्न तरिकाहरू हामी हेरौं:

सूर्य प्रकाश: - यो सौर्य ऊर्जा उत्पादन गर्न प्रयोग गरिन्छ जुन बिभिन्न उपकरणहरूको प्रयोगमा मद्दत गर्दछ। सूर्य प्रकाशले प्रकाश संश्लेषणको प्रक्रियालाई पनि सक्षम गर्दछ।

हावा: - हावा, वायु ऊर्जा उत्पादन गर्न प्रयोग गरिन्छ। यो बिभिन्न उद्देश्यहरूको लागि प्रयोग गरीन्छ जस्तै अनाज पीस र पानी पम्पिंग।

पानी: - पानी जलविद्युत उर्जा उत्पादन गर्न प्रयोग गरिन्छ तथा सफा र पकाउने जस्ता धेरै उद्देश्यका लागि।

खनिजहरू: - खनिजहरू तार, एल्युमिनियम क्यान र अटोमोबाइलका भागहरू जस्ता धेरै वस्तुहरू उत्पादन गर्न प्रयोग गर्दछन् जुन खनिजहरूका बिभिन्न प्रकारका हुन्छन् र हामी हाम्रो दैनिक जीवनमा प्रयोग गर्दछौं तथा सुन र चाँदी जस्ता बनाउनका लागि खनिज पदार्थ प्रयोग गरिन्छ।

प्राकृतिक ग्यास: - यी विद्युत उत्पादन गर्न प्रयोग गरिन्छ। साथै भान्छामा तताउने कामको लागि पनि।

कोइला: - यो एक प्राकृतिक स्रोत हो जुन बिजुली उत्पादनको उद्देश्यको लागि प्रयोग गरिन्छ।

बोटबिरुवा: - बोटबिरुवाले प्राकृतिक, प्राकृतिक स्रोतहरू जस्तै काठ, फलफूल र तरकारीहरू प्रदान गर्दछ। जहाँ फल र तरकारीहरू जीवित प्राणीहरूको अस्तित्वको लागि आवश्यक छन्, काठ फर्निचर, कागज र अन्य उत्पादनहरू बनाउन प्रयोग गरिन्छ।

जनावरहरू: जनावरहरूले धेरै प्राकृतिक स्रोतहरू प्रदान गर्दछ जस्तै दूध, जुन दही, चीज, माखन र अन्य धेरै दुग्ध उत्पादनहरू उत्पादन गर्न प्रयोग गरिन्छ। जनावरको भुत्ला र तिनीहरूको छाला विभिन्न कपडा योग्य वस्तुहरू र अन्य आवश्यक चीजहरूको निर्माणको लागि प्रयोग गरिन्छ। ऊनी स्वेटर र टोपी, छालाको बेल्ट र झोला, रेशम साडी र ओछ्यान लिनन जनावरहरूबाट प्राप्त प्राकृतिक स्रोतबाट बनेका हुन्छन्।

निष्कर्ष

प्राकृतिक संसाधनहरू केवल उनीहरूको कच्चा पदार्थको रूपमा उपयोगी छैनन्, तर तिनीहरू अन्य चीजहरू उत्पादन गर्न पनि फाइदाजनक छन्, मानवले निश्चित रूपले जीवनको सुधार गर्ने उत्तम तरिकामा यी स्रोतहरू प्रयोग गर्न सुरु गरिसकेका छन्।

निबन्ध ४

प्राकृतिक संसाधनको बारेमा निबन्ध ३०० शब्दमा ( essay on natural resources in nepali 300 words)

प्राकृतिक साधन प्रकृतिको निःशुल्क उपहार हो। यो व्यक्ति र देशको विकासका लागि हुन्छ। जुन देश प्राकृतिक साधनमा धनी हुन्छ त्यो द्रुत गतिले उन्नति गर्दछ। संयुक्त राज्य अमेरिका, रुस, संयुक्त अधिराज्य र खाडीका देशहरू यी उपहारले प्रचुर रुपले सम्पन्न छन्, उनीहरूले तिनका प्रयोग गरेका छन् र धनी बनिसकेका छन्।

नेपालमा पनि केही प्राकृतिक साधनहरू छन्। ती हुन् भूमि, खनिज, वन र जल। हामीहरू तिनीहरूको प्रयोगबारे विचार गरौं।

भूमि : यद्यपि भूमि मानिसका लागि भोजन उत्पादन गर्न र उद्योगका निमित्त कच्चा पदार्थ आपूर्ति गर्ने एक महत्वपूर्ण साधन हो, तापनि नेपालमा असल भूमि सीमित छ। हिमाल र पहाडको धेरैजसो भूमि कृषिका लागि उपयुक्त छैन। कृषिका लागि तराई र उपत्यकाहरूमा उब्जाउ माटो छ। त्यहाँ खाद्य फसल र नकदी फसल उब्जाइन्छ। तराई खाद्यको भण्डार गृह भनिन्छ। यो पहाडका लागि भोजन आपूर्ति गर्दछ। हिमालयको केही भूमि चरणका निमित्त प्रयोग हुन्छ। पहाडमा थोरै मात्र फसल उब्जाइन्छ।

खनिज : यस्तो अनुमान गरिन्छ कि नेपालमा फलाम, कोइला, सून, चूनढुंगा, स्लेट, अभ्रक जस्ता अनेक प्रकारका खनिजहरू छन्। तर तिनीहरू खानीबाट ननिकालिएका र प्रयोग नभएका हुन्। खानीबाट निकाल्न सजिलो पनि होइन, किनभने प्रशस्त पूँजी र दक्ष जनशक्तिको अभाव छ। खानीबाट प्राप्त सानो मात्राका खनिजहरू घरेलु उद्योगहरूमा प्रयोग हुन्छ।

वन : नेपालमा एउटा प्रसिद्ध भनाइ थियो " हरियो वन नेपालको धन " नेपालमा विभिन्न प्रकारका सघन जंगलहरू थिए। तर तिनीहरूमध्ये अधिकांश दाउरा र घर बनाउने काठका लागि नष्ट गरिसकिएका छन्। केही जंगल बासका लागि सफा गरिएको छ। वनजंगल धेरै उपयोगी हुन्छ। त्यसले खाना पकाउन दाउरा, घरेलु पशुहरूका लागि पात र घाँस र हाम्रो उद्योगका लागि कच्चा पदार्थ दिन्छ। फर्निचर, कागज, रस्सा इत्यादि जस्ता उद्योगहरू कच्चा पदार्थ वनजंगलबाट प्राप्त गर्दछन्। हाम्रो जंगलमा धेरै प्रकारका जडीबुटीहरू पाइन्छ जुन औषधी बनाउन प्रयोग हुन्छ। जंगलले भूस्खलन र बाढीलाई रोक्छ। यस प्रकार हामी के पाउँछौं भने वन साधन ठूलो महत्वको हुन्छ।

जल : जल साधनको महत्व ठूलो छ। जललाई जीवन भनिन्छ। हामी जलको प्रयोग भोजन पकाउन, नुहाउन, धुवाउन, खाना पकाउन र बालीनाली सिंचाइ गर्नका लागि गर्दछौं। माछा, गंगटो र कछुवा पालन पानीमा गर्दछौं। यो उद्योगका निमित्त पनि अति आवश्यक छ। जल यातायात सस्तो हुन्छ। पानीबाट जल विद्युत् उत्पादन गरिन्छ।

हाम्रो देशमा प्राकृतिक साधनको प्रयोग विवेकले गरिदैन। धेरैजसो पानी बगेर व्यर्थमा जान्छ। वन विनाश जारी छ। यो कानून बनाएर रोकिनुपर्दछ। उचित सिंचाइ सुविधा नितान्त आवश्यक छ। खनिजहरू पत्ता लगाउनुपर्छ र खानीबाट निकाल्नुपर्दछ। साधनहरूको ठीक उपयोगले देश धनी बन्ने छ।

निबन्ध ५

प्राकृतिक संसाधनको बारेमा निबन्ध ५०० शब्दमा ( essay on natural resources in nepali 500 words)

प्राकृतिक संसाधनहरू हामीहरुका लागि अमूल्य उपहार हुन्। यी प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा मानव द्वारा खपत गरिन्छ। प्राकृतिक स्रोतहरूको सीधा प्रयोग भनेको उनीहरूको शुद्ध रूपमा उपभोग गर्नु हो, जसको उत्तम उदाहरणहरू सूर्यको किरण र अक्सिजन हुन्।  प्राकृतिक स्रोतहरूको अप्रत्यक्ष उपभोगको मतलब तिनीहरूलाई प्रयोग गर्नु, तिनीहरूलाई परिमार्जन गर्नु वा तिनीहरूको सहयोगको साथ अन्य वस्तुहरू र सेवाहरू उत्पादन गर्नु हो। उदाहरण: खनिज, काठ र अन्य धेरै प्राकृतिक संसाधनहरू प्रयोगमा राख्नु अघि विभिन्न तरिकामा तयार गरिन्छ।

विभिन्न प्राकृतिक स्रोतहरूको उपयोग

हामी प्राकृतिक स्रोतहरु धेरै कार्यमा प्रयोग गर्छौं। त्यो नभएको भए पृथ्वीमा जीवन सम्भव हुने थिएन। एक सर्वेक्षण अनुसार यो पत्ता लागेको छ कि विकसित देशहरूले कम विकसित देशहरू भन्दा बढी प्राकृतिक स्रोतहरू प्रयोग गर्दैछन्।

यहाँ प्राकृतिक संसाधन कुन उद्देश्यका लागि प्रयोग गरिन्छ। जस्तै:-

पशु :- जनावरहरू द्वारा उत्पादित प्राकृतिक संसाधनहरू त्यस्ता संसाधनहरू हुन् जुन उच्च मागमा छन् किनकि ती हामीलाई खाद्यान्न प्रदान गर्छन् जसले हाम्रो अस्तित्व कायम राख्न मद्दत गर्दछ। जैविक प्राकृतिक संसाधनहरू प्रदान गर्न पशुहरू तिनीहरू द्वारा प्रजनन गरिन्छ। दुध र अन्य दुग्ध उत्पादनहरू जसले जनावरहरूलाई पौष्टिक पोषण प्रदान गर्दछन् ती पोषक हुन् जो पशुहरूबाट लिइन्छन्। जनावरको फोहोरबाट उत्पन्न जीवाश्म ईन्धनहरू विभिन्न उद्देश्यहरू जस्तै ताप, सवारीसाधन र बिजुली उत्पादनको लागि प्रयोग गरिन्छ। कपडा, झोला, जुत्ता, बेल्ट र केहि अन्य वस्तुहरू जुन पशुको भुवा र तिनीहरूको छाला प्रयोग गरीन्छ।

रुखहरु :- बोटबिरुवाले फल र तरकारीहरू प्रदान गर्छन् जुन हाम्रो जीवनका लागि अत्यन्त आवश्यक छ। औषधीहरु पनि यी प्राकृतिक स्रोतहरु को उपयोग गरेर बिभिन्न प्रकारको रोगको उपचार गर्न उत्पादन गरिन्छ। बोटहरूले कार्बन डाइअक्साइड र कार्बन मोनोअक्साइड जस्ता हानिकारक र विषालु ग्याँसहरू ग्रहण गरेर हामीलाई अक्सिजन प्रदान गर्दछ। यो मानव हस्तक्षेप बिना स्वाभाविक रूपमा काम गर्दछ। थप रूपमा, बिरुवाको फोहोरले जीवाश्म ईन्धनको उत्पादनमा पनि योगदान पुर्‍याउँछ जुन विभिन्न तरिकामा प्रयोग गरिन्छ।

यस बाहेक, रूखहरूले हामीलाई काठ प्रदान गर्दछ जुन हामी विभिन्न उद्देश्यहरू र आवश्यकताहरू जस्तै घरहरू निर्माण, फर्निचर, कागज बनाउने र विभिन्न साना ठूला चीजहरूको लागि प्रयोग गर्दछौं।

खनिज र धातुहरू :- धातु र खनिजहरू विभिन्न उद्देश्यका लागि प्रयोग गरिन्छ। ती सबैमा अद्वितीय गुणहरू छन् जुन धेरै उपयोगी छ। खनिज र धातुको प्रयोगमा ब्याट्रीहरू बनाउने, मेडिकल उपकरणहरू निर्माण गर्ने, अटोमोबाइल पार्टहरू बनाउने, गहना बनाउने, भवनहरू र भाँडाहरू बनाउने आदि समावेश छ। यी संसाधनहरू सीमित छन् र अनवीकरणीय प्राकृतिक स्रोतहरूको कोटी अन्तर्गत आउँदछन्।

सूर्यको प्रकाश, हावा र पानी :- सबैलाई यी प्राकृतिक संसाधनहरूको महत्त्व र प्रयोग थाहा छ। यी वातावरणमा प्रचुर मात्रामा उपलब्ध छन् र जीवित जीवहरूले प्रत्यक्ष रूपमा अमूर्त रूपमा प्रयोग गर्दछन्। यी परिमार्जन र विभिन्न प्रक्रियाहरू चलाउन प्रयोग गरिन्छ। संयोगवश, यी नवीकरणीय प्राकृतिक संसाधनहरू हुन् जुन पुनः प्रयोग गर्न सकिन्छ।

निष्कर्ष

हामी जानाजानी वा अन्जानमा दैनिक आधारमा प्राकृतिक स्रोत खपत गर्छौं। यद्यपि यी मध्ये केही वातावरणमा प्रचुर मात्रामा उपलब्ध छन् र केहि द्रुत गतिमा कम भइरहेको छ। हामीले प्राकृतिक संसाधनहरू बुद्धिमानीपूर्वक प्रयोग गर्नुपर्दछ ताकि कुनै पनि हिसाबले संसाधनहरूको अपव्यय रोक्न र ती हाम्रो भावी पुस्ताहरूका लागि उपलब्ध छन् भन्ने सुनिश्चित गर्न। प्रत्येक देशको सरकारले यी स्रोतहरूको खपत जाँच गर्नुपर्दछ र यसको खपत कम गर्नुपर्दछ।